Saturday, July 26, 2008

آلودگي هاي صنعت برق

انواع آلودگی نیروگاه‌ها

شاید زمانی که به آلودگی نیروگاه‌ها فکر می‏کنیم، قبل از هرچیز فاجعه چرنوبیل را به‏خاطر می‏آوریم، و یا دودکشهای بلند درنظرمان مجسم می‏شود. تاثیرات زیست محیطی منفی نیروگاه‌ها به فاجعه اتمی یا آلودگی هوا محدود نمی‏شود. تولید مقادیر عظیم انرژی الزاماً با افت‏هایی در منابع آن، تخلیه خاکستر و دیگر آلاینده‏ها در هوا، ایجاد اختلال در رواناب رودخانه ها و بسیاری از عوارض و پدیده‏های دیگر همراه است که همگی در تغییر زیست‌کره موثر می‏باشند. برق را می‏توان به روشهای متعدد تولید کرد که هریک از آنها ویژگیهای فنی ، اقتصادی و محیطی منحصر به فردی دارد. هر روش تولید، مجموعه تأثیرات محیطی خاص خود را دارد که قبل از هر چیز با خصوصیات ذاتی فن‏آوری مورد استفاده تعیین می‏شوند. حتی نیروگاه‌هایی که از فن‏آوری‏های اصلی یکسانی استفاده می‏کنند، بسته به شرایط بومی متفاوت، تأثیرات محیطی کاملاً متفاوتی دارند. این تأثیرات را می‏توانیم به‏صورت زیر طبقه‏بندی کنیم:
آلاینده‏های گازی
نشر آلاینده‏های گازی از دودکش نیروگاه‌های حرارتی با سوخت فسیلی، یکی از عوامل مهم انتشار آلودگی در این نیروگاه‌ها است. ترکیبات حاصل از احتراق سوخت‏های فسیلی عبارتند از: اکسیدهای کربن، خاکستر فرار، ذرات نسوخته یا نیم‏سوز سوخت، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت و گازهای ناشی از سوخت ناقص مثل هیدروکربورها، که تمام این ترکیبات، سمی، خطرناک و گاه سرطان‏زا هستند. در ایران در سال 79 با مصرف حدود 5/6 میلیارد لیتر مازوت، 3/1 میلیارد لیتر گازوئیل، و 23 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی برای تولید برق، طی یکسال حدود 300 هزار تن گازSO2 و حدود 72 میلیون تن گاز CO2 و 110 هزارتن اکسیدهای ازت وارد هوا شده است. منواکسیدکربن یکی از آلاینده‏های موجود در گاز خروجی از نیروگاه‌ها است. انتشار ذرات معلق نیز از دیگر عوامل آلوده کننده هوا است که بیشتر منابع انتشار آن ناشی از احتراق سوخت های فسیلی است. درمیان منابع و صنایع مختلف، نیروگاه‌ها پس از بخش حمل و نقل، بیشترین سهم را در آلوده‏کردن محیط زندگی انسان دارند .در مقایسه آمار سال‌های مختلف می‏توان‏گفت که نیروگاه‌های بخاربیشترین سهم را در انتشار آلاینده‏ها دارند. اما در اینجا گذشته از نوع نیروگاه، نوع سوخت هم اهمیت پیدا می‏کند. گاز طبیعی سوختی است که بیشتر از سایر سوختها در نیروگاه‌های توربین بخار به‏کار می‏رود. گرچه گاز طبیعی یک سوخت فسیلی منتشر کننده CO2 است، اما انتشار کربن آن بسیار کمتر از زغال سنگ یا نفت جایگزین می‏باشد. آلایندگی SO2 گاز طبیعی ناچیز است. آلایندگی NOx آن گرچه درخور توجه است، اما راههای کاهش آن ساده‏تر از مورد زغال‏سنگ می‏باشد. زغال سنگ بیشتر از سایر روشهای تولید الکتریسیته، کربن منتشر می‏کند. همچنین هنگام استخراج از معدن و نیز موقع حمل به فواصل دور، گازهای گلخانه‏ای بطور غیر مستقیم منتشر می‏شوند. علاوه برآن احتراق زغال سنگ، با انتشار اسیدهای SO2 و NOxو ذرات تجزیه‌پذیر توام‏است. بسیاری از جوامع این موضوع را پذیرفته‏اند که گاز طبیعی کم زیان‏تر از سایر روشهای تولید الکتریسیته‏است و استفاده از آن‏برای تولید برق، مرحله‏مناسبی درانتقال کامل به انرژی پایدار آینده محسوب میشود .
آلودگی تشعشعی
تاثیرات زیست محیطی نیروی هسته‏ای، با ریسک وعدم‏اطمینان مشخص می‏شود. قبل از هر چیز باید از ریسک فاجعه اتمی نام برد.در نیروگاه‌های برق هسته‏ای و تأسیسات وابسته به آن که از فن‏آوریهای پیچیده برخوردارند، آنچه که به صورت حادثه‏ای «بسیار ناچیز» شروع می‏شود، می‏تواند به سرعت از کنترل خارج شود و فاجعه بزرگی به بار آورد. در نیروگاه «چرنوبیل» از زمانی که رایانه برای توقف راکتوراعلام خطر کرد تاتخریب کامل راکتور، بیشتر از 90 ثانیه طول نکشید .زباله‏های حاصل از فعالیت یک نیروگاه هسته‏ای با سوخت اورانیوم به قدری آلوده‏است که برای بشر خطرهای جدی به‏وجود می‏آورد. بیشتر زباله‏های هسته‏ای، قرن‏ها به‏طور خطرناک برجای می‏مانند و ممکن است زندگی نسل‏های آتی را به‏خطر بیاندازند. اگر تمام مواد زاید نیروگاه‌های اتمی سال 2000 در یک زمین فوتبال جمع شوند، بلندی آن به ارتفاع 8/1 متر خواهد رسید.
محصول فرعی دیگر راکتورهای هسته‏ای، پلوتونیوم‏است که می‏توان از آن به عنوان سوخت هسته‏ای استفاده‏کرد. ولی پلوتونیوم به دلیل عمر طولانی، برای بشر خطرناک است و باید به دقت به کار رود. برای نمونه اگر یک ذره کوچک از پلوتونیوم وارد ریه شود، سبب بروز سرطان می‏شود. آنچه اهمیت بیشتری دارد این است که پلوتونیوم جزء اصلی ساخت بمب اتم است و تنها ده کیلو از آن برای ساختن یک بمب با نیروی تخریبی 100 تنTNT کافی استآخرین پیش بینی آژانس بین‏المللی انرژی که یکی از وظایف آن ارتقاء و توسعه انرژی اتمی است، نشان می‌دهد که سهم نیروی برق هسته‏ای نسبت به کل برق تولیدی در مقایسه با میزان فعلی، 16% کاهش خواهد یافت و تا سال 2020 میلادی این مقدار در حدود 10 تا 14 درصد خواهد بود. ملاحظات ایمنی و هزینه‏های مرتبط با فن‏آوری مورد استفاده برای کاهش ریسک حوادث، نقش بسزایی در کاهش میزان استفاده از برق هسته‏ای داشته‏اند.
آلودگی حرارتی
براساس آمار سال 1980 حدود20% کل آبهای جاری به‏مصرف خنک‏کردن نیروگاه‌ها رسیده‏است و درحال حاضر نیاز آبی نیروگاه‌ها 50% کل نیاز انسانی و 75% کل نیاز صنعتی را تشکیل می‏دهد. آلودگی حرارتی هر نوع انتقال حرارت نامطلوب به محیط زیست است که می‏تواند آلودگی حرارتی آبی (پساب حاصل از زیر آب بویلرها، پساب خروجی از سیستم‏های خنک‏کن) و یا آلودگی حرارتی گازی (بخار یا هوای داغ خروجی از سیستم‏های خنک کن، و گاز خروجی از اگزوزها) باشد. تخلیه پساب حرارتی باعث تغییراتی در اکوسیستم آب های پذیرنده می‏شود و به دنبال آن تغییراتی در زندگی آبزیان مجاور خود به‏وجود می‏آورد.
پساب های صنعتی
میزان آب مصرفی برای یک نیروگاه بخاری در هر مگاوات ساعت معادل 2 تا 3 مترمکعب تخمین زده شده است و با این فرض که 70 درصد مقدار الکتریسیته تولیدی در جهان را نیروگاه‌های بخاری تولید می‏کنند، مقدار متوسط مصرف سالیانه آب خام به 1014 × 5/6 مترمکعب خواهد رسید که قسمت اعظم آن به فاضلاب های نیروگاهی تبدیل شده و در آلوده‏سازی منابع آبی مختلف جهان سهم بسزایی را به خود اختصاص خواهد داد.نیروگاه‌های بخار، ازجمله صنایع تولید کننده پساب هستند که با ایجاد آلودگی در آبهای سطحی و عمقی منطقه، سهم بسیاری در آلودگی آب ها دارند. نیروگاه‌های گازی چنین پسابی تولید نمی‏کنند. عمده منابع تولید پساب‏های صنعتی در نیروگاه‌های بخار، مربوط به واحدهای تصفیه آب خام، زیر آب برج‏های خنک کننده تر، و شست‏وشوی شیمیایی تجهیزات به‏کار رفته در بویلر و متعلقات آن است. این پساب ها از نظر کیفی بیشتر به پنج گروه پساب‏های نمکی، پساب های سمی، پساب های بهداشتی، پساب های آلوده به سوخت و روغن، و پساب‏های داغ تقسیم می‏شوند.
آلودگی میدان‏های الکتریکی و مغناطیسی
آلودگی برق فقط به نیروگاه‌ها محدود نمی‏شود. خطوط انتقال و پست‏های فشارقوی از مکان‏هایی است که علاوه بر نیروگاه، به علت وجود جریان‏ها و ولتاژهای بالا، دارای میدان‏های الکتریکی و مغناطیسی بالایی هستند. محوطه ژنراتور، ترانس‏های اصلی در نیروگاه‌ها، زیرباس بازها، بریکرها و دیگر تجهیزات فشار قوی پست، از جمله مناطق مهم ایجاد میدان‏ها هستند.
درمورد زندگی در کنار خطوط فشار قوی باید گفت اثرات وتغییرات ناشی از انتقال برق بر روی محیط زیست و سلامت انسان‏ها آنچنان کند است که تقریباً نادیده گرفته می‏شود. خطوط انتقال همچنین ممکن است پوشش‏های گیاهی را در مسیر خود از بین ببرند.
آلودگی صوتی
براساس اندازه‏گیریهای انجام گرفته برروی اکثر نیروگاه‌های کشور، قسمت های توربین، ژنراتور، مشعل‏ها، دی‏اریتورها، پمپ های تغذیه و دمنده‏های هوایی بویلر از منابع مهم تولید صدا بوده و از سروصدای زیادی برخوردارند، به‏طوری که در بعضی نیروگاه‌ها شدت تراز صوت از مرز 115 دسی‏بل نیز می‏گذرد واین درحالی است که استاندارد شدت تراز صوت 85 دسی‏بل است.
تأثیر مثبت یا منفی منابع آبی بزرگ
گفته می‌شود برق آبی برای محیط زیست مشکل به‏وجود نمی‏آورد و موجب افزایش گرمای خاک یا باران اسیدی نمی‏شود. علاوه بر آن به‏علت زیاد شدن سطح تبخیر آب و بالارفتن رطوبت منطقه، شرایط اقلیمی منطقه در مقیاس کوچکی بهبود یافته و سطح پوشش گیاهی و غلظت اکسیژن افزایش می‏یابد.{25} اما باید گفت شاید بیش از هر روش دیگر تولید الکتریسیته، تأثیرات زیست محیطی نیروگاه‌های آبی بزرگ به دست خود انسانها است. توانایی تهیه مقادیر فراوان برق در کشورهای پیشرفته بدون تقریباً هیچ نوع آلودگی گازهای گلخانه‏ای را می‏توان با ترک خوردن و شکسته شدن سد در جوامع دیگر و تخریب اکوسیستم مقایسه کرد. تأثیرات زیست محیطی نیروگاه‌های آبی بزرگ، تقریباً به‏طور کامل نتیجه فعالیت‏های مرحله ساخت است. به‏عبارت دیگر اگر فساد، کم‏کاری، سهل‏انگاری و نظایر آن در مرحله ساخت نیروگاه آبی وجود نداشته باشد، در آینده نیز فقط تأثیرات مثبت زیست محیطی را برای این نیروگاه‌ها خواهیم دید. در آن صورت شاید تنها اثر منفی این نیروگاه‌ها، وسعت زمینی باشد که مورد استفاده قرار می‏گیرد، زیرا ممکن است عده‏ای را مجبور به مهاجرت کند و یا منطقه‏ای که گیاه دارد زیر آب برود.
آلودگی منابع تجدیدپذیر
به‏موازات استفاده بشر از منابع تمیزتر، حساسیت او نسبت به آلودگیها نیز افزایش می‏یابد. مثلاً در مورد نیروگاه‌های بادی، از کشته‏شدن پرندگان و نیز سر و صدا به‏عنوان مسایل زیست محیطی یادشده است. و یا درمورد منابع آبی کوچک، به احتمال از دست رفتن جانوران نادر به دلیل تغییردر جریان رودخانه اشاره شده است. انرژی خورشیدی نیز به بدمنظری و اشغال زمین محکوم شده است. دراین صورت باید گفت این‏تنها نوع اشغالگری است که به سود همگان خواهد بود و باید از آن استقبال کرد!
سایت فناوری صنعت آب و برق

No comments: