ايمني در جانمايي تجهيزات

با استفاده از مقاله آقاي دكتر محمودي – فصلنامه علمي تخصصي فرايند

جانمايي واحد موضوع مهمي در ايمني و اقتصاد طرح است. جانمايي مي تواند از طريق جداكردن و كم كردن خطرات ، حداقل كردن لوله كشي هاي آسيب پذير ، مستقل كردن حوادث ( يك حادثه منجر به ايجاد حوادث مشابه نشود ) ، حداقل كردن تماس ( با مواد سمي و اشتعال پذير ) ، ساخت واحد به شيوه ايمن و اقتصادي ، عملكرد ايمن و اقتصادي ، نگهداري ايمن و اقتصادي ، طراحي ايمن اطاق كنترل ، تجهيزات كنترل اضطراري ، تجهيزات آتش نشاني ، دسترسي به امكانات براي حالات اضطراري و امنيت روي ايمني يك واحد صنعتي مؤثر باشد. همچنين جانمايي اثر زيادي روي اقتصاد واحد دارد چون با زياد شدن مساحت واحد اگر چه ايمني واحد بيشتر مي شود ولي از طرفي هزينه خريد زمين ، لوله كشي و عمليات واحد بيشتر مي شود ، پس زمين بايد به اندازه كافي در دسترس باشد ولي هيچ مساحتي از آن به هدر نرود.
موضوعاتي كه تحت عنوان جانمايي بررسي مي شوند بسيار گسترده هستند از جمله : تكنيك هاي جانمايي ، مهندس ساختمان و فنداسيون ها ، وزن تجهيزات ، طبقه بندي مناطق پر خطر ، كار با مواد ، راهها ، فاصله جدايي ، لوله كشي ، خوردگي ، ساختمانها ، سازه ها و دسترسي ، امكان فرار و نجات ، روشنايي ، روشنايي اضطراري ، تهويه ، مقاومت در برابر باد ، زلزله و سيل ، مقاومت در برابر فرسايش ، محل كمپرسورها ، محل اتاق كنترل ، پناهگاه ، ذخيرع مواد ، جلوگيري از آتش ، دودكش ها ،تخليه ها ، اتصال به زمين ، آمادگي براي زمستان ، طرحهاي بخش بخش شده ، طرح هاي در سطح دريا ، بررسي مخاطرات وسايل بسيار ديگر.
بايد دقت داشت كه همه اصول و نتايجي كه اينجا بحث مي شوند مربوط به يك حالت خاص هستند و بايد براي ساير حالات همه اصول دوباره بررسي شوند. چون احتمال دارد موضوعي كه براي يك طرح خيلي مناسب و حتي ضروري به نظر بيايد براي طرح ديگري غيرلازم و گاهي خطرناك باشد .گاهي حتي 2 واحد يكسان در يك طرح ( براي افزايش ظرفيت نمي توان تجهيزات را تا هر اندازه دلخواه بزرگ طراحي كرد بلكه گاهي بايد دو يا چند واحد موازي و مشابه با هم كار كنند. ) يك جانمايي يكسان ندارند. اگر چه مي توان چنين واحدهايي را يكسان نيز جانمايي كرد ولي اگر آنها به شكل تصوير آينه اي هم باشند ( اجزاي تغيير مكان چرخشي بدهند ) مزايايي دارد از جمله دسترسي ساده تر از طريق يك راه ارتباطي و ارضاي اين نياز كه هر دو واحد از يك خط لوله خوراك يا سرويس بگيرند و به يك خط نيز محصول خود را تحويل بدهند.

ملاحظات ايمني در جانمايي

در اينجا به طور پراكنده مسايلي كه در ايمني جانمايي نقش دارند ارائه مي شوند . مسلماً هر كدام از اين مسايل مربوط به يك يا چند مورد از ملاحظات كلي قبلي مي باشد.
1- بين تجهيزاتي كه با مواد اشتعال پذير سروكار دارند و منابع ايجاد شعله و جرقه مثل كوره ها بايد حداقل فاصله اي در نظر گرفته شود كه بسته به نوع منبع نشتي و نوع منبع شعله فاصله ها متغير هستند ( منابع نشتي را مي توان به سه نوع كلي طبقه بندي كرد ، نشتي هميشگي ، نشتي محتمل به شكل منظم يا رندوم و نشتي غير محتمل ).
2- كانالهاي روباز فاضلاب يا تخليه هاي مرتبط با فاضلاب هاي بسته نبايد در معرض منابع جرقه باشند چون امكان تماس موارد اشتعال پذير موجود در فاضلابهاي صنعتي با جرقه و ايجاد آتش سوزي وجود دارد.
3- براي كوره هايي كه با سوختهايي با گوگرد بالا كار مي كنند و دودكشهاي مشعل و زباله سوزها ( Incinerator) بايد فضاي كافي براي جلوگيري از انتشار مواد سمي در نظر گرفت.
4- مسيرهاي فرار مناسب بخصوص در اطراف طرحهاي پر مخاطره بسيار ضروري است.
5- راكتورهايي كه امكان انجام واكنش مهار نشدني دارند را بايد با ديوارهاي امنيتي از ساير نقاط جدا كرد.
6- تجهيزاتي كه با ذرات ريز و گرد وغبار سروكار دارند مثل سيكلونها و مجاري مختلف عبور چنين موادي مي توانند منبعي براي انفجار باشند كه البته از ساير منابع انفجار ضعيف ترند ولي نبايد ناديده گرفته شوند.
7- به دور بودن محل تخليه هاي گازي از منابع جرقه بايد توجه كرد و حتي تخليه سيكلونها و خشك كن هايي كه احتمال حضور گرد وغبار اشتعال پذير دارند نيز از اين قضيه مستثني نيستند.
8- به روغن هاي به كار رفته در Mechanical Seal پمپها و دماي فلش آنها و دماي عملياتي پمپ بايد توجه كرد.
9- براي مواد خورنده بايد تجهيزات ويژه اي در نظر گرفت كه اشخاص و تجهيزات در معرض نشتي اينگونه مواد قرار نگيرند. فنداسيونها ، كف واحد ، راهروها و محل عبور ، سكوهاي عملياتي ، راه پله ها و محافظ آنها و تخليه ها در واحدهايي كه با مواد خورنده سروكار دارند بايد به خوبي جانمايي شوند تا در صورت نشتي احتمالي خطري متوجه تجهيزات مذكور نباشد.
10-در لوله كشي هاي مواد سمي و اشتعال پذير بايد تا حد امكان از جوش به جاي اتصالات پيچي و فلنجي استفاده كرد.
11-بهتر است در لوله كشي ، خطوط بخار در بيروني ترين بخش قرار بگيرند و براي لوله هاي انتقال مايعات شيب كمي در نظر گرفت تا هنگاميكه در لوله ماده اي منتقل نمي شود ، مايعي نيز در لوله باقي نمانده و باعث مشكلات ايمني ( از نظر آتش سوزي و نشت مواد سمي و اشتعال پذير ) و خوردگي نشود.
12-محل نمونه گيري و يا باز و بسته كردن شيرهاي دستي بايد در سطح زمين و يا روي سكوهاي مناسب باشد و در معرض نشتي از لوله ها و تجهيزات نباشد.
13-نردبانها بايد به نحوي باشند كه هنگام رفت و آمد از آنها روي شخص متوجه وسيله باشد و پشت به تجهيز بالا يا پايين نرود. همچنين نگهدارنده هاي نردبانها نيز نبايد به سطح تجهيزاتي جوش داده شوند كه دماي بالايي دارند.
14-اسناد همه تغييرات در واحدها و لوله كشي و تجهيزات بايد به خوبي نگهداري شود و به روز باشد تا در هنگام ايجاد خطرات و يا تغيير در واحد مشكل كمتري وجود داشته باشد.